GMINA ŻEGOCINA. DZIEJE MIEJSC I LUDZI…

Fragment książki

Gmina Żegocina położona jest w południowej Polsce, na pograniczu Beskidu Wyspowego i Pogórza Wielicko-Ciężkowickiego, przy trasie Bochnia – Limanowa, w odległości około 20 km od Bochni i 14 km od Limanowej. W skład gminy wchodzą sołectwa: Bełdno, Bytomsko, Łąkta Górna, Rozdziele i Żegocina. Południowa część gminy Żegocina zaliczana jest do Beskidu Wyspowego, północna do Pogórza Wiśnickiego, dlatego też Żegocinę można określić mianem „Bramy Beskidu Wyspowego”. Linia graniczna Pogórza biegnie tam, gdzie kończą się północne skłony Beskidu Wyspowego, a to Kostrzy – 730 m n.p.m; Kamionnej – 801 m n.p.m; Łopusza – 661 m n.p.m; Kobyły – 613 m n.p.m. Nad Żegociną, położoną głównie w kotlinie, górują cztery wzniesienia: Kamionna, która jest najwyższym wzniesieniem powiatu bocheńskiego, Łopusze, Górczyna i Żarnówka.

Kamionna – szczyt w Beskidzie Wyspowym, dawniej zwany również Makowicą, Jeziernikiem lub Patrią. Ta ostatnia nazwa pochodzi od tego, że dawniej stała na jej wierzchołku drewniana wieża triangulacyjna, przez ludność w Karpatach zwykle nazywana Patrią. Nazwa Jeziernik pochodziła od tego, że pod jej wierzchołkiem znajdowało się jeziorko (istniało jeszcze w latach 70. XX w. obecnie już zarosło i przekształciło się w torfowisko). Nazwa Makowica pochodziła od położonej u jego podnóży wsi Makowica. Obecna nazwa szczytu pochodzi od wsi Kamionna, położonej u podnóży góry od strony zachodniej. Z wierzchołka Kamionnej i polan podwierzchołkowych roztaczają się wspaniałe widoki na całe pasmo Beskidu Wyspowego i Sądeckiego, Gorce oraz Tatry, które można podziwiać także ze zbudowanej tam w 2023 r. 29-metrowej wieży widokowej. Na wschodnich zboczach opadających do wsi Laskowa, znajduje się stacja narciarska Laskowa-Ski, dysponująca 4800 m tras zjazdowych obsługiwanych przez cztery wyciągi.
Łopusze – nazwa obejmuje trzy szczyty w najdalej na wschód wysuniętej części Beskidu Wyspowego. Pochodzi od łopuchów (ludowa nazwa lepiężnika), które niegdyś tak masowo porastały jej zbocza, że przez miejscową ludność były wykorzystywane jako podściółka dla bydła. Na dawnych mapach figuruje ona pod błędną nazwą Opuszcza lub Opuszcze. Dzieli się na Zachodnie (661 m n.p.m.), Środkowe (596 m n.p.m.) i Wschodnie (579 m n.p.m.). Obecnie zbocza pasma Łopusza, z wyjątkiem południowych, są całkowicie zalesione. Zbocza południowe są częściowo zalesione, ale w niektórych miejscach pola uprawne wsi Rozdziele podchodzą pod sam szczyt góry (przysiółek Na Górach). Z odsłoniętych terenów pod szczytem Łopusza roztacza się rozległa panorama widokowa na południową i południowo-zachodnią stronę obejmująca szczyty Beskidu Wyspowego i Gorców. Łopusze wznosi się ponad miejscowościami: Żegocina, Bytomsko, Rajbrot, Rozdziele. Po północnej stronie Łopusza znajduje się mniejsze i należące już do Pogórza Wiśnickiego wzniesienie Żarnówki.
Górczyna (522 m n.p.m.) – to wzniesienie na zachodnim krańcu pasma Łopusza w Beskidzie Wyspowym, w obrębie miejscowości Żegocina i Rozdziele. Nazwa pochodzi od należącego do Żegociny osiedla Górczyna, położonego na jej północnych stokach, a to z kolei od określenia „czynna góra”, nawiązującego to częstych w tym terenie osuwisk. W północno-wschodnim kierunku Górczyna sąsiaduje ze wzniesieniem Łopusza Zachodniego. Zachodnie i południowe stoki opadają do doliny Potoku Saneckiego. Podnóżami Górczyny, wzdłuż doliny tego potoku, poprowadzono drogę wojewódzką nr 965 z Zielonej przez Bochnię do Limanowej.
Żarnówka – to pojedyncze, najdalej na południe wysunięte wzniesienie na Pogórzu Wiśnickim. Ma wysokość 457 m n.p.m. i sąsiaduje od południa z górą Łopusze, która należy już do Beskidu Wyspowego. Dość popularny jest pogląd, jakoby nazwa związana była z gospodarką wypaleniskowo-żarową. W dawnych czasach często wypalano lasy, przygotowując miejsce pod późniejsze uprawy. Żarnówka położona jest w miejscowościach: Żegocina, Łąkta Górna i Bytomsko. Jest w większości zalesiona, głównie lasem iglastym z przewagą sosny. Drzewa rosnące w lesie liczą 100-120 lat i jest to naturalny drzewostan.