Niech i w Tarnowie zdrowy wzrośnie duch…140. rocznica powstania tarnowskiego gniazda Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”

Opis

Niech i w Tarnowie zdrowy wzrośnie duch…

140. rocznica powstania tarnowskiego gniazda Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”

Polecamy ciekawe merytorycznie i bogate w ilustracje opracowanie związane z historią oraz działalnością jednego z oddziałów – tarnowskiego gniazda Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”.

Książka zawiera osiem opracowań, z których cztery pierwsze dotyczą działalności „Sokoła” w mieście Tarnowie, pozostałe zaś odnoszą się do funkcjonowania organizacji w szerszej perspektywie terytorialnej – w regionie tarnowskim, w kraju oraz poza jego granicami. Taki podział determinuje wprowadzoną strukturę pracy.
W pierwszej jej części znalazły się trzy teksty skupiające się na ważnych dla tarnowskiego „Sokoła” postaciach. Pierwszy z nich, autorstwa Pawła Juśko przybliża biografię Ignacego Przybyłkiewicza jako wychowawcy-pedagoga dzieci i młodzieży z jednej strony, z drugiej zaś jako działacza społecznego i współorganizatora miejscowego gniazda. Inspiracją do przygotowania artykułu była przypadająca w 2023 r. 125. rocznica śmierci pomysłodawcy i propagatora idei sokolej w Tarnowie.

Również Przybyłkiewiczowi, ale i dwóm innym pionierom miejscowego gniazda poświęca swój artykuł Mieczysław Czosnyka. Zostały w nim zaprezentowane także biogramy: Wilhelma Müldnera – społecznika, przedsiębiorcy, kupca, w którego „handlu” odbyło się spotkanie założycielskie „Sokoła” oraz Bronisława Trzaskowskiego – dyrektora tarnowskiego Gimnazjum, pierwszego prezesa organizacji.

Sylwetki czterech, słabo obecnych do tej pory w lokalnej świadomości działaczy sokolich przywołuje w swoim tekście z kolei Wojciech Sypek. Mowa tu o Józefie Singerze, Stanisławie Dubelskim, oraz braciach Romanie i Władysławie Wierzbanowskich, aktywnie włączających się w działalność gniazda, szczególnie w pierwszych dekadach XX stulecia.
Anna Żalińska, autorka kolejnego artykułu, jego bohaterem uczyniła nie jednego z sokolich działaczy, ale miejsce – dawną tarnowską sokolnię. Tekst przedstawia zabiegi sokołów ukierunkowane na pozyskanie własnej siedziby, a także losy budynku mieszczącego się przy ul. Mickiewicza 4, od czasu jego wzniesienie, a więc od połowy lat 90. XIX w. po dzień dzisiejszy, kiedy stanowi on siedzibę tarnowskiego Teatru im. Ludwika Solskiego.
Konsolidacja ruchu sokolego na ziemiach polskich w okresie odbudowywania polskiej państwowości po zakończeniu I wojny światowej doprowadziła do powołania Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce. Tarnów stał się w tym czasie siedzibą jednego z okręgów – funkcjonującego w ramach dzielnicy krakowskiej organizacji. Jego rozwojowi i przeobrażeniom, sukcesom wchodzących w jego skład gniazd, ale i bieżącym problemom swoje opracowanie poświęca Mateusz Olejnik.

Skrótowo poprzez historię sokolego gniazda w Dąbrowie Tarnowskiej prowadzi czytelnika Andrzej Skowron. Dąbrowski „Sokół”, powstały w 1889 r., podobnie jak wiele gniazd funkcjonował do wybuchu II wojny światowej prowadząc działalność patriotyczną, społeczno-wychowawczą, sportową i paramilitarną. Kontynuatorem tej tradycji jest powołany do życia w 2018 r. oddział Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół-Świat Pracy”.
Opis prób reaktywacji „Sokoła” w warunkach powojennych, a także jego odrodzenia i działalności w Polsce w okresie po transformacji ustrojowej aż po czasy współczesne zawiera artykuł przygotowany przez Damiana Małeckiego. Przedstawione zostały w nim najbardziej zauważalne formy aktywności organizacji jak m.in. organizowane zloty, zjazdy, wydarzenia sportowe i kulturalne, przejawy współpracy ze strukturami państwa.

Tom zamyka tekst przygotowany przez Krzysztofa Pawluczuka, który dokonuje charakterystyki, przejętych niedawno, bo w 2019 r., przez Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej zbiorów dotyczących Sokolstwa Polskiego w Ameryce (Polish Falcons of America). Wśród nich znalazły się m.in. materiały o charakterze archiwalnym, fotografie, a także inne pamiątki historyczne. Autor, poza przybliżeniem dziejów organizacji założonej przez polskich migrantów w Stanach Zjednoczonych w 1894 r., a także charakterystyką nabytków, zarysowuje również podejmowane przez Archiwum IPN wysiłki mające na celu opracowanie i popularyzowanie kolekcji.

Prezentowana publikacja nie wyczerpuje tematu związanego z przeszłością i funkcjonowaniem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Tarnowie. Stanowiąc namacalną formę upamiętnienia jubileuszu 140-lecia założenia tarnowskiego gniazda, ma ona jednak na celu wzbogacić dotychczasowy stan wiedzy o kolejne interesujące ustalenia, jak również zachęcić do dalszych dociekań badawczych.